Het dorp Landsmeer

Landsmeer ontstond als ontginningsnederzetting langs de eerste gouw (=wegsloot), die bij oostwaartse ontginning vanaf het Twiske werd gegraven. Op 23 juni 1326 gaf graaf Willem III uit het Henegouwse Huis als Graaf van Holland enkele stukken grond en de helft van een huis met erf, erfelijk in leen aan Sijmen Klaas Trudenzoon te Landsmeer. In de leenbrief staat het dorp omschreven als een parochie in Waterland onder de naam “Lantsmaer”, vanaf dat moment laat  men de geschiedenis van het dorp over het algemeen beginnen.
Watergang, tenslotte ook een stukje Landsmeer, komt bijvoorbeeld al voor op een kaart uit het jaar 1288.
In het tijdsbestek tot 1850 had het dorp zich ontwikkeld tot een langgerekte tweezijdig bebouwde nederzetting langs de wegsloot. Aan de westzijde daarvan lag de eerder genoemde landverbinding tussen Kadoelen en Purmerend. Het Landsmeerse deel van deze verbinding kreeg de namen Zuideinde, Dorpsstraat en Noordeinde.  Langs de Dorpsstraat, waar in de 17e eeuw een protestantse kerk en een rechthuis waren gebouwd, was de tweezijdige bebouwing relatief dicht. Langs Zuid- en Noordeinde was de bebouwing gespreid. De bebouwing aan de wegzijde (west) was over het algemeen dichter dan die aan de oostzijde, waar de huizen en boerderijen via kleine bruggen (zeiltjes) over de wegsloot moesten worden bereikt.

De ruimtelijke ontwikkelingen die zich kort na 1850 als gevolg van de succesvolle pluimveehouderij zouden gaan voordoen, beperkten zich voor 1900 alleen tot de Dorpsstraat.
Tussen 1850 en 1870 veranderde hier het aanzien door vervanging van de dorpskerk, de bouw van enige voorname woonhuizen en de ontwikkeling van een nieuw raadhuis ter plekke van het oude rechthuis.
Vanaf 1875 begon geleidelijk een verdere verdichting van de bebouwing langs de Dorpsstraat en langs het Noord- en Zuideinde. Dit proces kwam na 1900 in een stroomversnelling, die behoudens een inzinking tijdens de Eerste Wereldoorlog tot in de jaren dertig voortging. De bebouwing beperkte zich niet meer tot alleen de noord-zuidas, maar verrees nu ook aan weerszijden van de van Beekstraat, waar vooral tussen 1900 en 1915 diverse eierhandelaren hun woonhuizen met achtergelegen eierpakhuizen bouwden. In deze periode verrees aan de Dorpsstraat een nieuw postkantoor en werden diverse woonhuizen verbouwd tot winkelpanden of door nieuwe winkelwoonhuizen vervangen. Op enige afstand van de rijweg werden ook hier eierpakhuizen gebouwd. Naast een verandering in het bebouwingsbeeld wijzigde zich ook het beeld van de openbare ruimte. Dit werd vooral veroorzaakt door verbreding van de Dorpsstraat en de hiermee gepaard gaande demping van de wegsloot en versmalling van de hieraan grenzende voortuinen.
Naast uitgroei en verdichting langs bestaande wegen werd tussen 1920 en 1930 ten oosten van de Dorpsstraat een bescheiden dorpsuitbreiding gerealiseerd langs de nieuw aangelegde  Raadhuisstraat en Calkoenstraat.
Verdere uitbreidingsplannen waren er binnen de raad aanwezig, maar de economische tijd en de tweede Wereldoorlog staken een spaak in het wiel. Er heerste grote werkloosheid. Maar na de oorlog trok de economie weer aan. De industrie in Amsterdam Noord kwam geweldig opzetten en van heinde en ver kwamen de arbeiders naar Landsmeer. Het grote gebrek was het tekort aan woningen. Maar net in die tijd, we spreken 1949, werd de heer G.G. Post tot burgemeester van Landsmeer benoemd en die heeft zich samen met de toenmalige raad enorm ingespannen om de woningbouw van de grond te krijgen.
Vanaf de jaren vijftig t/m tachtig van de vorige eeuw kwamen achtereenvolgens de volgende buurten tot stand:
- hij begon met een verzorgingshuis , “de Keern”
- in 1951 kwamen er 30 woningen aan de Sportlaan, Herculesweg eo, dit ook in verband met de aanleg van het sportpark
- en meteen hierna volgde het gebied begrensd door Dorpsstraat, Raadhuisstraat, Aalscholverstraat en van Beekstraat
- het gebied Dorpsstraat, Gortersloot, Zultestraat en Tormentilstraat
- het gebied ten Noorden van de Gortersloot
- het gebied ten noorden van de Stoombootweg en ten westen van het Zuideinde, = plan Nieuw Zuid. Ook de Twiskeschool werd hier in 1961 gerealiseerd en het betekende de 1000ste woning na de bevrijding die toen klaar kwam en in hetzelfde jaar werd de 8000ste inwoner geboren.

Niet veel later, we spreken over 1966 en om precies te zijn 1 augustus
verloor Landsmeer vele hectares aan Amsterdam door de annexatie van Kadoelen.
Landsmeer ging terug van 1823 ha naar 1353 ha en van inwoneraantal 8568 naar 5852.
Maar Landsmeer kwam terug en hoe, de volgende plannen werden gerealiseerd:
- het gebied ten oosten van de Zultestraat en Aalscholverstraat, = plan Oost
- het gebied ten zuiden van de van Beekstraat, = plan Nieuwe Gouw, bij ons beter bekend als de Havenzathe, dit was echter de naam van de projektontwikkelaar. De bouw en  verkoop begon in 1969. De 1e woning werd opgeleverd in april 1970, daarvan werden de sleutels overhandigd aan Ernst van Altena op Drakenstein. De bouwer en uitvoerder van plan Nieuwe Gouw was Staalproject. De bungalows en het winkelcentrum zijn echter gebouwd door Veenman & Vinke.
- het gebied ten westen van de Dorpsstraat en Zuideinde, = plan Luijendijk

 Jaren geleden sprak men veel en nadrukkelijk over het behouden van een dorpsgezicht. Men  noemde het zelfs “beschermd dorpsgezicht”, daar is in Landsmeer niet veel meer van te merken en over. Als we alleen al de Dorpsstraat nemen, dan is er zelfs maar weinig wat nog aan vroeger doet denken. Al zullen weinigen zich de wegsloot nog kunnen herinneren.

Reed men vroeger van Landsmeer naar Purmerend dan zag men naast een aantal boerderijen vooral veel kleine huisjes, waar vaak flink wat mensen woonden. Als je nu dezelfde route rijdt, dan zie je het ene kapitale pand na het andere, waar tegenwoordig nog maar een paar mensen in wonen. Ja Landsmeer veranderde en verandert nog steeds, gaat ook mee in de vaart de volkeren.

De laatste ontwikkelingen in het dorp daarover kunnen wij kort zijn het vindt allemaal plaats midden in het centrum. Waar eens de bibliotheek was gevestigd is nu het “Schrijvershuis” en pal hiernaast is het “Nieuwe Postkantoor” in de plaats van het oude.

Jachthaven Robinson van tante Trijn is ook gevallen voor nieuwbouw en zoals ernaast het terrein van de familie Goede. Hier staan nu appartementen op `Robinsonhaven`. Ook het pand van de fam Roele , de graanboeren, is in handen gekomen van een projektontwikkelaar en dit zal ook afbraak en nieuwbouw betekenen. Wie kent nog kistenfabriek `de Unie`van de familie van Kees van Ma in de van Beekstraat.